#136: Boekrecensie: James L. Wilson – Bijnieruitputting

Op veel fora en websites over burnout lees je over het boek “Bijnieruitputting – het stresssyndroom van de 21e eeuw” van James L Wilson. In dit boek wordt gesproken over de rol van het hormoon cortisol in het lichaam. Dit hormoon wordt aangemaakt in onze bijnieren en als we maar lang genoeg stress hebben dan gaan deze volgens Wilson minder goed werken en is er sprake van bijnieruitputting.

Veel mensen noemen het boek een openbaring en zeggen dat ze zich na jarenlange moeheid en talloze andere klachten nu eindelijk eens wat beter voelen. Veel burnout coaches en psychologen vertellen hun cliënten ook dat de bijnieren zijn uitgeput als je een burnout hebt. Interessant dus om hier eens een blik op te werpen.

Wetenschap

Omdat de verschijnselen die Wilson toeschrijft aan bijnieruitputting heel erg lijken op die van burnout zijn veel mensen met een burnout enthousiast over dit boek, mede omdat het boek een oplossing zou kunnen bieden. Dit biedt hoop, want de gewone huisarts zal zeggen dat je helemaal gezond bent en gewoon rustig aan moet doen en afwachten tot de burnout over is.

In de vele recensies over dit boek, dat in 2001 uitkwam, wordt uitgelegd dat Wilson vierentwintig jaar lang onderzoek heeft gedaan naar bijnieruitputting. De aandoening zou al jaren eerder zijn ontdekt, maar Wilson heeft het op de kaart gezet. Hij is doctor in de naturopatische geneeskunde en in de chiropractie en is dus een gerenommeerd arts, zo schrijft iedereen. Ik zelf zou er dan wel even bij willen opmerken dat Wilson dus geen aanhanger is van de gevestigde medische wetenschap. Chiropractie wordt daarbinnen namelijk niet erkend als werkzaam en naturopathische geneeskunde is niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek maar op folklore.

Wilson verzet zich in zijn boek zelfs tégen de medische wetenschap. Hij zegt veelvuldig dat reguliere (huis-) artsen en specialisten er niets vanaf weten. Bijnieruitputting (adrenal fatigue) wordt door de gevestigde wetenschap namelijk niet erkend omdat niet bewezen is dat het bestaat. Er bestaat weliswaar de ziekte van Addison waarbij de bijnieren daadwerkelijk niet functioneren, maar deze ziekte is zeer zeldzaam en Wilson doelt op iets anders, namelijk dat de bijnieren uitgeput kunnen raken dankzij stress.

Wel even oppassen dus, voordat je begint te lezen. In de meeste recensies over het boek wordt de inhoud meteen als waarheid aangenomen, wat ik niet erg kritisch vind. Er zijn naar aanleiding van dit boek zelfs allerlei websites en blogs ontstaan over bijnieruitputting en er zijn ook verschillende bedrijven die er geld aan verdienen omdat ze je kunnen helpen met de “diagnose” door bijvoorbeeld speekseltests af te nemen om je cortisolgehalte te meten. Het valt mij op dat geen van deze websites kritisch is over het boek of open over de daadwerkelijke wetenschap achter cortisol.

Eindelijk (h)erkenning

Het boek van Wilson bevat veel herkenbare informatie voor vele mensen die voortdurend moe, gespannen of prikkelbaar zijn. Daarmee heeft Wilson een goudmijn aangeboord, want de halve wereld is vaak moe, gespannen of prikkelbaar. Bijnieruitputting zorgt volgens hem ook voor allerlei andere symptomen die bijna iedereen wel eens heeft, zoals slecht slapen, slechte stoelgang, slechte weerstand, angst, snel geïrriteerd zijn, het koud hebben, slecht geheugen, slechte eetlust en andere zaken die óók kunnen optreden bij honderden andere aandoeningen of ziektes, of gewoon als je langdurig te weinig rust neemt, te hard werkt of gestresst bent. Of bijvoorbeeld als je een burnout hebt.

Bijnieruitputting is de ideale aandoening want het verklaart zoveel symptomen tegelijk. Het is voor de lezer fijn dat ál deze problemen nu in één klap dezelfde oorzaak lijken hebben en ook kunnen worden opgelost. In de test waarmee je volgens Wilson kan kijken of jij zelf ook bijnieruitputting hebt staat een enorme rij vragen die óók van toepassing zijn op heel veel andere aandoeningen, zoals burnout. Deze test bewijst eigenlijk helemaal niets maar verleidt de lezer om te denken:“verhip, dit heb ik ook!”. Er wordt door Wilson volledig ingezet op herkenbaarheid en erkenning. Dit is iets waar je naar snakt, vooral omdat de huisarts (en zelfs de specialist) bij dit soort klachten vaak zegt dat er helemaal niets aan de hand is.

Groepen wetenschappers zoals de Endocrine Society noemen bijnieruitputting echter een “mythe” waar patiënten graag in geloven nadat ze het boek van Wilson hebben gelezen. De lezers van het boek zijn overtuigd dat hun cortisolgehalte uit balans is en dat hun bijnieren zijn uitgeput. In werkelijkheid hebben de symptomen vaak hele andere oorzaken die prima te behandelen zijn. Er is namelijk helemaal geen bewijs dat er een relatie is tussen vermoeidheid en cortisol. Er is ook geen bewijs voor een relatie tussen stress en cortisol, en er is óók geen bewijs dat de bijnieren uitgeput kunnen raken. Bijnieruitputting bestaat niet, zo concludeert de medische wetenschap.

Wonderolie

Ook ik kocht het boek, nota bene op aanraden van mijn in burnout gespecialiseerde psycholoog, en heb het gelezen. De eerste hoofdstukken leidden bij mij ook tot enorme herkenning en goede hoop op genezing, maar daarna merkte ik dat Wilson eigenlijk gewoon wonderolie probeert te verkopen.

Voortdurend hamert hij erop dat de gebruikelijke medische wetenschap geen gelijk heeft, en dat alleen hijzelf gelijk heeft. Hij heeft immers al 24 jaar lang mensen “behandeld” en met eindeloze anekdotes legt hij uit dat zijn patiënten allemaal een bijnieruitputting hebben. De ene tante Truus na de andere ome Henk wordt in het boek opgevoerd die, na jarenlang niet geholpen te zijn nu éindelijk het antwoord kregen: hun onverklaarde klachten komen door bijnieruitputting. De verhalen lezen weg als een lange televisieaflevering van Amazing Discoveries.

Er worden in het boek geen bewijzen gegeven voor bijnieruitputting. In plaats daarvan wordt er uitentreuren uitgelegd dat de behandeling van Wilson verlichting in allerlei klachten gaf. De behandeling bestaat uit het innemen van peperdure voedingssupplementen die Wilson zelf verkoopt. De patiënt moet voor duizenden dollars aan spul innemen om te “genezen”.

Ook houdt Wilson pleidooien voor gezond en gevariëerd eten, bewegen en genoeg water drinken. Deze dingen zijn natuurlijk gewoon altijd goed voor iedereen en hebben verder niets met bijnieren of cortisol te maken. Hij baseert zich daarbij wel op Amerikaanse informatie over hoe ongezond de meeste voeding is en hoe slecht de meeste mensen eten. Deze informatie is in Nederland en West-Europa veel minder van toepassing omdat hier gezonder en bewuster wordt gegeten dan in Amerika, waar een McDonald’s menu vaak wordt gezien als een normale maaltijd.

Wilson schrijft ook over hoe slecht drinkwater uit de kraan is vanwege chloor en fluoriden, terwijl beide in Nederland vrijwel niet in het drinkwater zitten. Het drinkwater is in heel West-Europa over het algemeen veel gezonder dan welke andere drank dan ook, en in Nederland zijn de regels voor drinkwater nóg strenger dan de EU regels al zijn. Waterfilters (die je volgens Wilson moet gebruiken) zijn hier helemaal niet nodig en hebben soms zelfs een averechts effect omdat er zich bacteriën in kunnen ophopen.

Het boek is wat voeding betreft dus erg gericht op omstandigheden die bij ons niet van toepassing zijn. Ook brengt Wilson zijn verhaal op een wel erg Trumpiaanse manier: veel overdrijven en steeds herhalen dat mensen met een andere mening geen gelijk hebben, zonder met daadwerkelijk bewijs te komen.

Gewoon gezond leven

De tips die Wilson geeft om te “genezen” van bijnieruitputting zijn, afgezien van het kopen van zijn supplementen, gewoon verstandige leefregels die wij allemaal al kennen. Hij versiert deze adviezen met ingewikkelde informatie over de werking van allerlei stoffen in het lichaam, zoals elektrolyten en mineralen. De lezer vergeet dit allemaal meteen maar het is hierdoor wel indrukwekkend; de man lijkt er écht verstand van te hebben. Dat hij eigenlijk gewoon zegt dat je gezond moet eten, genoeg water moet drinken en moet bewegen, is bijna niet meer herkenbaar.

Daarnaast geeft hij ook nog wat minder vaak voorkomende tips zoals aandachtig eten en goed kauwen, in plaats van te schrokken. Hij laat sommige patienten hun eten wel honderd keer kauwen voordat het eten ingeslikt mag worden. Maar kalm eten en goed kauwen zou iedereen eigenlijk moeten doen, of je nou gezond bent of niet. Ook deze tips hebben verder niets te maken met bijnieren of met cortisol. Ze zijn makkelijk uitvoerbaar en daarom zijn zoveel mensen fan van dit boek: het biedt makkelijke hoop voor een ingewikkeld probleem waar vele mensen last van hebben.

Ook als je niet ziek bent zou je het boek prima kunnen gebruiken om te lezen over hoe je nog wat gezonder zou kunnen leven. Er staat écht best veel nuttigs in. Maar al deze nuttige informatie is omringd door onzin over de bijnieren en cortisol, en doorspekt met herhalingen over dat de gebruikelijke wetenschap geen gelijk heeft en dat alléén Wilson weet wat er met je aan de hand is en dat je toch vooral zijn supplementen moet kopen.

De recensies van lezers van dit boek op Bol.com staan vol met (h)erkenning van mensen die zich opeens veel beter gaan voelen nu ze het boek hebben gelezen. Dat is wel te verklaren. Mijn vorige psycholoog zei altijd:“Het maakt niet uit wat je doet, voor mijn part geloof je in buitenaardse kristallen. Als het je helpt om je beter te voelen, dan is het goed.”

Ik kan mij heel goed voorstellen dat als je een langdurige burnout hebt (of andere rare klachten), dat je oprecht enórm opgelucht kan zijn dat je nu eindelijk eens een boek hebt gevonden dat wél hoop geeft op verbetering. Maar dat iets heel herkenbaar is betekent nog niet dat het waar is. Voor mij persoonlijk werd al gauw duidelijk dat Wilson de gebruikelijke medische wetenschap aan zijn laars lapt en supplementen en boeken verkoopt aan wanhopige mensen die zich kut voelen. Het is de klassieke truc voor elk nepmiddel.

Heb je een burnout? Accepteer dan dat je een burnout hebt. Het boek van Wilson zal je prima helpen met tips voor gezonder leven, maar denk niet dat het roepen van “bijnieruitputting” de oplossing is voor je burnout. Burnout coaches en -herstelbedrijven die het verhaal over bijnieruitputting hanteren of aan je voorleggen, daar zou ik hard voor wegrennen.

Erken dat je wanhopig bent en op zoek naar een oplossing voor je burnout. Huil er om, schreeuw er om. Laat die emoties maar komen. Maar geef je geld niet uit aan onnodige, dure voedingssupplementen, en ook niet aan het boek van Wilson.

Eet gezond, drink water, beweeg, neem voldoende echte rust (dus zónder radio, TV en telefoon) en slaap goed. Stop met alcohol, snoepen, fast food, cafeïne, en nicotine. Dat is zo ongeveer ook wat Wilson allemaal zegt, en dan kan je alle onzin over bijnieruitputting lekker vergeten.

Volgende keer

Volgende keer probeer ik weer eens om van de antidepressiva af te komen.

Bekijk reacties op deze blogpost of reageer zelf via Instagram.