#13: Maar waarom kan je nou niks?

Mensen vragen mij wat het nou eigenlijk precies betekent als ik zeg: “ik kan niks. Ik wil zo graag, maar ik kan niks”. Het betekent dat ik inderdaad vrijwel niks kan. Natuurlijk kan ik wel eten en ademhalen en douchen en op de bank liggen, maar daar houdt het dan ook wel mee op.

Ik wíl wel. Ik wil zo graag van alles. Ik wil heel graag dat ik mijn huis kan opruimen en eens rustig naar een winkel kan gaan of vrienden kan bezoeken. Ik wil heel graag leuke dingen doen en op vakantie. Ik wil heel graag werken en weer normaal zijn. Maar ik kan het niet.

Maar waarom kan je het niet?

Als je een burnout hebt wil je lichaam niet meer. Het lichaam is door voortdurende overspanning in de stress-stand gegaan, en komt daar nauwelijks meer uit. Chronische stress dus, ook als er helemaal geen reden meer is om stress te hebben. De “stress-stand”, daarmee bedoel ik iets dat iedereen wel eens heeft, bijvoorbeeld:

(Advertentie)

  • je moet dagenlang overwerken en haalt nog nét een deadline
  • je hebt een belangrijk gesprek of examen en bent al dagen óp van de zenuwen
  • het gaat tijdelijk niet goed met je relatie of je kinderen en bent een week gespannen
  • je schrikt je dood omdat je een ongeluk ziet gebeuren vlak voor je neus
  • als je onverwachts heel erg slecht nieuws krijgt, bijvoorbeeld in geval van overlijden, heb je wel eens het gevoel dat je flauw gaat vallen. Sommige mensen vallen dan ook echt flauw.

Dit zijn zo wat voorbeelden van schrik, angst of stress waarbij je lichaam reageert door allerlei stresshormonen aan te maken. Je krijgt hartkloppingen en angsten, je trilt, je snakt naar adem, je moet misschien even gaan liggen of huilen. Het duizelt je voor je ogen, je hoofd doet pijn. Je spieren spannen zich aan en je moet veel naar de WC. Maar als je dan een paar dagen rust neemt, of als de stresssituatie voorbij is, dan word je weer de oude.

Bij een burnout gebeurt precies hetzelfde, alleen duurt de spanning geen half uurtje of paar dagen, maar weken, maanden lang, soms wel jaren, ook al is de directe aanleiding voor de spanning al lang weer weg.

Je lichaam blijft vrijwel continu vastzitten in de paniekstand en hierdoor kan je niks meer. Alles is je te veel, je bent verstijfd van angst en stress. En rust nemen of ontspannen? Dat kan je niet eens omdat de stresshormonen door je lijf blijven gieren.

Ik voel me gevangen, vastzittend achter de tralies van mijn eigen burnout..
foto: © 2018 kakikhebeenburnout.nl

Stress, overspannen, burnout?

Veel mensen denken dat burnout een psychische aandoening is en dat je gewoon even anders moet gaan denken om te herstellen. Dat is absoluut onwaar, en er is al lang wetenschappelijk bewezen dat het een lichamelijk probleem is. Een lichamelijk probleem, liggend in het autonome stresssysteem van het lichaam.

Er zijn heel veel websites en bedrijfjes die claimen dat je “binnen zes weken” kan herstellen of “snel weer aan het werk” zolang je maar hun cursus of coachingtraject volgt. En hoewel het best kan voorkomen dat mensen zich hierdoor beter gaan voelen, is er dan waarschijnlijk sprake geweest van overspannenheid maar niet van burnout. In elk geval niet de fucking burnout die ik heb.

Voor een deel komt dit door de verwarring omtrent de termen stress, langdurige stress, overspannenheid, “burnout-klachten” hebben en burnout zelf. Dit komt onder andere doordat enkele decennia geleden alles gewoon “overspannenheid” werd genoemd, en de wetenschap pas later verschil is gaan maken tussen de verschillende vormen.

Er zijn wel eens mensen die zeggen dat ze “ook een burnout hebben gehad” maar na twee weken vakantie wel weer okee waren. Dat is geen burnout, dat is een (lichte of tijdelijke) overspannenheid, al dan niet met vage lichamelijke klachten.

Zolang je overspannen bent, is er nog een weg terug; bij overspannenheid is het lichaam nog niet in de chronische stress-stand gaan staan. Bij burnout ben je te langdurig onderworpen geweest aan overspanning, and you’re fucked.

Doordat je lichaam niks wil krijg je vaak naast de lichamelijke klachten óók nog mentale problemen. Je wordt namelijk gereduceerd tot een hoopje niks. Eerst kon je werken, lachen, muziek luisteren, feesten, sporten, uitgaan, op vakantie, genieten van mensen en activiteiten. Allemaal dingen die je normaal wél kan; je kan ze niet meer.

Zelfs de kleinste dingen geven je lichaam reden om onmiddellijk weer in de stress-stand te gaan staan: afwassen, boodschappen doen, de post openmaken, even op je iPad iets opzoeken. Opstaan, douchen, en naar de WC gaan, ja zelfs slapen! De spanningen in je lichaam gaan nauwelijks meer weg.

Hierdoor voel je je soms gedeprimeerd, waardeloos, hopeloos. En je moet sorry zeggen tegen allerlei mensen omdat je niet naar hun verjaardag kan. En je moet huilen. En je ziet maar zo weinig verbetering. En dan vragen mensen hoe het met je gaat. En hoe langer het duurt, hoe minder je kan vertellen over hoe het nou eigenlijk gaat. Want je weet het zelf ook niet meer. Soms wat beter, meestal slecht.

En dan roepen mensen dat je “gewoon eens moet proberen te genieten”, of “wat meer moet werken aan je herstel”. Maar zo eenvoudig is het niet; je lichaam moet herstellen en dat gaat op een tempo dat nauwelijks te beïnvloeden is door wilskracht.

En het kleine beetje herstel dat er wél is kan je vrij makkelijk ongedaan maken door tóch weer te snel te willen, te veel te doen, te veel hooi op de vork te nemen. Dus eens lekker het hele huis stofzuigen? Neeejjjjjjj niet doen! Begin met een kleine kamer en rust dan weer langgggg uit.

Herstellen van een burnout

Als je langdurig héél veel rust neemt en de juiste dingen doet (vooral heel veel dingen juist laat), kan je langzaam herstellen. Tergend, wanhopig langzaam. Het kan weken, maanden duren voordat je lichaam weer enigszins in een rustige stand terecht komt. Maar dat betekent niet dat je dan klaar bent.

Als je lichaam weer tot rust komt kan je meteen weer terugvallen door alleen maar te dénken aan iets stressvols. Daarna moet je weer rust nemen. En “denken aan iets stressvols” dat kan al iets heel simpels zijn dat normaal gesproken helemaal geen stress oplevert, bijvoorbeeld: “ik moet melk halen want die is op.” Of: “Ik ga zo even stofzuigen.” Of: “Er komt iemand op visite.” Bam, daar komt de spanning steeds weer terug.

Naarmate de tijd verstrijkt wordt het langzaampjes allemaal minder. Maar denk niet dat als er vooruitgang is, dat je dan tevreden kan gaan chillen. Na elke vooruitgang volgt ook onherroepelijk weer een achteruitgang.

Je lichaam is werkelijk op hol geslagen. Enige logica is er niet te vinden. Alle stressklachten lijken willekeurig toe te slaan. Als je de ene dag met succes de vaatwasser hebt uitgeruimd, denk je: “ah gelukkig ik ga vooruit, ik kan de vaatwasser weer uitruimen!” Maar vergeet het maar; een dag later lig je er weer van te trillen op de bank.

Het herstel duurt lang. Minstens zes maanden. Maar het komt veel voor dat mensen meerdere jaren bezig zijn en dan pas mondjesmaat weer wat kunnen gaan werken.

(Advertentie)

En daarom kan ik dus niks. Ik wil graag, maar ik kan niet. Ook niet na maanden lang herstel. Als je naast je burnout óók nog een depressie hebt dan wíl je niks meer. Je wíl niet eens meer uit je bed komen. Ik heb daar gelukkig geen last van. Ik wil namelijk van alles!

Ik wil zo graag een vakantie plannen en gewoon naar een verjaardag. Gewoon weer eens achter de computer zitten en gewoon een serie volgen op Netflix en gewoon even de stad in, gewoon eens zonder angst naar de supermarkt, en gewoon slapen en gewoon wakker worden zonder te trillen en gewoon… gewoon… fucking alles!

Maar bij alles wat ik probeer word ik steeds teruggefloten door mijn eigen lichaam dat als een agent klaarstaat om me tegen te houden. Ik mag niet. Ik voel me gevangen, vastzittend achter de tralies van mijn eigen burnout.

Volgende keer

Volgende keer vertel ik over mijn herstel dat op gang komt, en mijn bezoeken aan de arbo-arts.

Reageren? Dat kan via Instagram.