#221: Antidepressiva genezen burnout niet en kunnen het probleem zelfs groter maken (deel 2/2)

Lees deel 1 hier.

Er is nogal wat gesteggel in de wetenschap over wat burnout is en hoe het behandeld moet worden. Sommige wetenschappers gooien depressie en burnout op één hoop en anderen zeggen dat er wel degelijk een verschil is tussen de twee. Het kan zomaar zijn dat een burnoutpatiënt zélf denkt depressief te zijn omdat men het verschil niet weet. Dus moeten er nou wel of geen antidepressiva worden toegepast? Als de wetenschap het al niet weet, hoe kan de patiënt het dan weten?

Ik zelf (geen wetenschapper) ben van mening dat burnout iets totaal anders is dan depressie (zie ook blog #52). Ik heb immers ervaren dat lichaam en geest totaal kunnen zijn uitgeput zonder dat daarbij negatieve gedachten of “zwartheid” aanwezig zijn. Ik lag trillend en huilend op de bank maar had daarbij toch altijd wel een best positieve stemming en zin om te leven, zin om door te gaan, zin om te lachen, zin om dingen te doen: zaken die bij depressie niet aan de orde zijn.

(Advertentie)

Bedrijfs- en arboartsen doen sowieso liever niet aan de diagnose “burnout” want dan krijgt de werkgever de schuld en moet vervolgens voor de herstel- of uitkeringskosten opdraaien. (Dit komt doordat verzekeraars burnout uitsluitend zien als “beroepsziekte” en niet als overbelasting van lichaam en geest in het algemeen.) Dus men noteert dan maar “depressie” of “psychische problemen” zodat de baas ermee wegkomt. Dat is meer een juridische diagnose dan een medische, en daarbij wekt men ook de suggestie dat antidepressiva een optie zouden kunnen zijn.

Burnout of écht burnout?

Daarnaast is er óók nog eens verwarring over hoe erg een burnout nou precies moet zijn voordat je het een burnout kan noemen. Er zijn artsen die cynisme over het werk gecombineerd met een langdurige oververmoeidheid als burnout bestempelen; een gangbare diagnose. Maar het lichaam werkt op dat moment nog goed: de hormoonsystemen werken nog, de stressfysiologie werkt nog, er zijn geen angst- en paniekstoornissen en het slaap/herstel systeem werkt ook nog enigszins.

Wordt er op dat moment niet ingegrepen dan gaat de uitputting door, net zolang tot het lichaam met totale decompensatie komt: men stort in en is tot vrijwel niets meer in staat, zowel lichamelijk als geestelijk. Alle systemen slaan op hol; het lichaam gaat maanden of zelfs jarenlang in een permanente fight-or-flight stand staan. Een deel van de artsen, wetenschappers en de media noemt dát pas een burnout. Ik zelf noem dat de “diepe burnout”.

Rust nemen en jezelf verwennen is een betere behandeling.
foto: ©2022 kakikhebeenburnout.nl

Maar bij geen van deze twee situaties bieden antidepressiva genezing. Als je nog in het eerste stadium zit waarbij je het werk (of andere onderdelen van het leven) niet meer ziet zitten en doodmoe bent, kan je wel antidepressiva nemen maar dat maakt het leven niet minder belastend en het neemt de oorzaak niet weg. Je voelt je dan misschien wat beter maar de instorting zal onvermijdelijk op de loer blijven liggen, alleen heb je dat niet meer in de gaten. De kans op burnout wordt hierdoor juist gróter.

Veel betere opties zijn: het zoeken naar ander werk, vaker op vakantie gaan, meer rust en betere slaap introduceren, minder uren gaan werken, je telefoon laten liggen, een relatie verbreken en/of het wegnemen van andere stressvolle zaken in het leven.

Zit je in de tweede situatie (de diepe burnout) waarbij niets meer mogelijk is behalve huilen, wakker liggen, trillen en strak staan van de adrenaline dan helpen antidepressiva óók niet. De lichamelijke uitputting en overspanning worden alleen opgelost door het nemen van genoeg rust en het inhalen van de slaapachterstand. De psychische overbelasting wordt alleen opgelost door huilen, het wegnemen van stressfactoren en het verwerken van emoties en trauma’s. Het innemen van antidepressiva zorgt er ook hier voor dat je je weliswaar beter voelt maar dat je dan minder goed in de gaten hebt of je aan het genezen bent of niet. De kans op verdere achteruitgang of stagnerend herstel is hierdoor aanwezig.

Artsen en andere behandelaars weten dit maar toch wordt een burnoutpatiënt altijd wel een keer de vraag voorgeschoteld of men misschien antidepressiva wil proberen. Immers er zijn zoveel mensen die “weer kunnen werken” dankzij deze medicijnen. Daarbij heeft echter niemand het over hoeveel van deze mensen misschien een aantal maanden of jaren later in een tweede of derde burnout terecht komen, steeds meer antidepressiva moeten gaan gebruiken, en misschien zelfs wel nooit meer genezen.

Men kijkt helaas niet verder dan de Wet Verbetering Poortwachter lang is: als de patiënt weer enigszins wat werk oppakt dan is het prima en is de zaak afgedaan. Zolang er gewerkt kan worden is het probleem “opgelost”. Dat is een kapitalistische kijk op de zaak in plaats van een geneeskundige.

Of er daadwerkelijk herstel optreedt lijkt niet van belang te zijn. Bij het gebroken been (zie deel 1) zou dit niet geaccepteerd worden, maar bij burnout is dit aan de orde van de dag. En de patiënt zelf gaat er mee akkoord want deze is onwetend en bang om inkomen te verliezen. Bovendien voelt men zich zó slecht dat men blij is dat er überhaupt iets gedaan kan worden om zich beter te voelen.

Opbouwen in plaats van afbouwen

Wat ook niet van belang lijkt te zijn is de vraag: “hoe nu verder?” nadat de patiënt weer aan het werk is. Hoe kan de patiënt weer stoppen met de medicatie? Hoe lang moeten antidepressiva worden ingenomen? Hoe kan men bepalen of de burnout is genezen? De huisarts schrijft gewoon tot het einde der dagen herhaalrecepten en de patiënt weet niets. Het is alsof men levenslang pijnstillers voorschrijft voor het gebroken been.

Als er gestopt wordt dan komen de oorspronkelijke klachten mogelijk terug en blijkt de burnout misschien nog aanwezig te zijn. Het stoppen veroorzaakt soms ook verschrikkelijke bijverschijnselen waardoor men niet eens dúrft af te bouwen of de afbouwpoging voortijdig gestaakt moet worden.

Mochten de burnoutklachten ondertussen toenemen in plaats van afnemen dan wordt de dosis antidepressiva verhoogd of er worden zelfs andere medicijnen aan toegevoegd: bètablockers, antipsychotica, benzodiazepinen en zelfs combinaties van antidepressiva (zoals Mirtazapine + Venlafaxine) worden aangeboden. Dit alles om de symptomen te bestrijden in plaats van voor daadwerkelijk herstel te kiezen. Ik begrijp niet waarom zoveel behandelaars deze weg in slaan. Maar ja, ik ben dan ook geen arts maar gewoon een burger met ervaring.

Als de patiënt eigenlijk helemaal niets merkt van de antidepressiva dan wordt de dosis óók verhoogd. Net zo lang tot de maximale dosis bereikt is. Het duurt namelijk een paar weken voordat deze medicijnen effect hebben, dus bepalen of ze wel of niet werken is behoorlijk lastig. Men moet dus maar afwachten na elke verhoging en dan hopen dat er iets gebeurt.

Als de patiënt zich na enkele maanden beter voelt, komt dit dan door de medicatie of is men inmiddels al weer wat hersteld? Is het leven inmiddels anders geworden? Heeft men inmiddels genoeg bijgeslapen? Nee, bij “succes” wordt simpelweg de aanname gedaan dat de medicatie goed werkt. Wat helaas niet aan de orde komt: het verlagen van de dosis of het inzicht dat de medicatie eigenlijk helemaal niet helpt.

Conclusie

Concluderend zou ik behandelaars willen oproepen om geen antidepressiva voor te schrijven wanneer er sprake is van (over)spanning, cynisme over het leven of het werk, stress of burnout. Het middel is daarvoor te zwaar, het afbouwen is te moeilijk en er wordt geen genezing geboden.

(Advertentie)

Wanneer een patiënt tóch kiest voor antidepressiva, dan dient men geïnformeerd te worden dat deze geen genezing bieden maar dat slechts de symptomen worden gemaskeerd. Er moet worden uitgelegd dat er óók andere maatregelen moeten worden getroffen om de burnout daadwerkelijk te laten herstellen.

Ook moeten de risico’s worden uitgelegd; niet alleen die op bijwerkingen en de mogelijke problemen met afbouwen, maar ook dat men bij gebruik van antidepressiva minder goed kan aanvoelen wat de grenzen nu eigenlijk zijn en dat daardoor overbelasting en verslechtering van de situatie op de loer liggen.

Is er naast de burnout sprake van een (ernstige) depressieve stoornis, angststoornis, PTSD of andere aandoeningen waarbij antidepressiva effectief kunnen zijn dan dient men zich wel te realiseren dat de burnout hiervan niet weg zal gaan en apart behandeld moet worden.

Volgende keer

Volgende keer: nog maar 25 korrels te gaan.

Bekijk reacties op deze blogpost of reageer zelf via Instagram.